Bankacı bir baba ve öğretmen bir annenin çocuğu olan Özal, Malatya’da 1927’de dünyaya geldi.
Babasının mesleği nedeniyle birinci, orta ve lise eğitimini farklı kentlerde tamamlayan Özal, İstanbul Teknik Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Kısmını 1950’de bitirdikten sonra Elektrik İşleri Etüt Yönetiminde çalışmaya başladı.
ABD’de “mühendislik ekonomisi” alanında uzmanlık eğitimi gören Özal, Türkiye’ye dönünce Elektrik İşleri Etüt Yönetimi Genel Müdür Yardımcılığı misyonunu üstlendi.
Semra Özal ile 1954’te evlenen, üç çocuğu olan Özal, askerliğini, Ulusal Savunma Bakanlığı Bilimsel İstişare Şurası Üyesi olarak 1961-1962 ortasında yaptı.
Müsteşarlık misyonunda bulundu
Devlet Planlama Teşkilatının (DPT) kurulmasında değerli rol üstlenen, 1967-1971 ortasında bu kurumun müsteşarlığını yapan Özal, Ekonomik Uyum Heyeti, Para ve Kredi Konseyi, RCD Uyum Şurası ve AET Uyum Konseyi başkanlıklarında bulundu.
Dünya Bankasında 1971-1973 yıllarında danışman olarak misyon yapan Özal, çeşitli sanayi kuruluşlarında çalıştı, Madeni Eşya Sanayii Sendikası Başkanlığı misyonunu yürüttü.
Siyasi hayatına, 1977 genel seçimlerinde Ulusal Selamet Partisinden İzmir Milletvekili adayı olarak başlayan Özal, milletvekili seçilecek oyu alamadı.
“Sandalyesiz bakan” olarak anıldı
Daha sonra, 1979 yılı sonlarına yanlışsız Başbakanlık Müsteşarı olarak atanan Özal, birebir devirde DPT Müsteşarlığı vazifesini de vekaleten yürüttü. Özal, bu özelliğiyle hem DPT Müsteşarlığı hem de Başbakanlık Müsteşarlığı yapmış Türkiye’nin tek başbakanı ve cumhurbaşkanı oldu.
Ekonomide liberalleşmenin çalışmalarını yapan ve “24 Ocak Kararları” olarak bilinen geniş çaplı programın hazırlanmasında büyük rol oynayan Özal, o periyottaki çalışmaları nedeniyle “sandalyesiz bakan” olarak anıldı.
Özal, 12 Eylül 1980 askeri müdahalesinden sonra kurulan hükümete Ekonomik İşlerden Sorumlu Başbakan Yardımcısı olarak atandı.
Türkiye’ye kredi imkanının ve ihracatta muvaffakiyetin sağlandığı bu periyotta Özal, izlenen para siyaseti konusunda hükümetle uyuşmazlığa düşerek Başbakan Yardımcılığı vazifesinden 1982’de istifa etti.
Anavatan Partisi’ni kurdu
Anavatan Partisini 20 Mayıs 1983’te kuran Özal, tıpkı yıl yapılan genel seçimde partisinin birinci gelmesi üzerine 45. Hükümet’i kurdu. Özal, 1983’ten 1991’e kadar aralıksız olarak tek başına iktidarda kalmayı başardı.
Çeşitli siyasi eğilimleri birleştirme savıyla ortaya çıkan ve iktisadi bahislere yük veren Anavatan Partisi, bu periyotta kitlelere ulaşmak için “orta direk” temasını kullandı.
İlk olarak iktisada yönelik adımlar atan Özal, bu alandaki sınırlamaları kaldırmaya çalıştı.
Silahlı atakta elinden yaralandı
Özal’ın 1988’de uğradığı silahlı akın, Türkiye’nin gündemi oldu.
Anavatan Partisinin 18 Haziran’da Ankara Atatürk Spor Salonu’nda düzenlenen 2. Olağan Kongresi’nde yaptığı konuşma sırasında silahlı atağa uğrayan Özal, sağ elinden yaralandı. Yaralı halde kürsüye çıkan Özal, “Bilhassa belirtmek istiyorum, Allah’ın verdiği ömrü, O’nun isteğinden öbür alacak yoktur, biz de O’na teslim olmuşuzdur.” diye konuştu.
Suikastı düzenleyen Kartal Demirağ, hücum sonrasında yakalandı ve yargılama sonucunda idama mahkum edildi. Daha sonra cezası 20 yıl mahpusa çevrilen Demirağ, 4 yıl mahpus yattıktan sonra Turgut Özal tarafından 1992’de affedildi.
Terörle çabada strateji değişikliği
Döneminin problemlerine farklı bakış açılarıyla yaklaşan, Türkiye’nin ekonomik ve toplumsal gelişimine değerli katkılar sağlayan Özal devrinde, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin su ve toprak kaynaklarının geliştirilmesini amaçlayan “Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP)”, 1989’da hazırlanan “Master Plan” ile tarım, sanayi, ulaştırma, eğitim, sıhhat, kırsal ve kentsel altyapı yatırımlarını da içine alan bir bölgesel kalkınma projesine dönüştü.
Özal’ın başka bir değer verdiği bu proje ile bölge halkının gelir seviyesinin artırılması, hayat kaidelerinin güzelleştirilmesi ve bölgesel gelişmişlik farklarının giderilmesi amaçlandı.
TBMM tarafından 31 Ekim 1989’da Türkiye Cumhuriyeti’nin 8. Cumhurbaşkanı seçilen Özal, 9 Kasım 1989’da başladığı bu vazifede, ekonomik alanda attığı değerli adımların yanı sıra devrin büyük problemleri ortasında yer alan terörle uğraş konusunda da farklı bir strateji izledi.
Sivil inisiyatif devreye sokuldu
İlk kere sivil inisiyatifi devreye sokan Özal, sorunun tahlili için pek çok görüşme gerçekleştirdi ve rapor hazırlattı.
Çankaya Köşkü’nde 12 Mart 1991’de Celal Talabani ile görüşen Özal, terör olaylarının ve “Kürt sorununun” tahlili için uğraş harcadı. Görüşmeden kısa müddet sonra 26 Mart 1991’de Der Spiegel mecmuasına bir açıklama yapan Talabani, Özal’ın “Kürtlere özerklik vereceğini” söylediğini sav etti.
Turgut Özal, Mart 1992’de DEP milletvekilleri Ahmet Türk, Sırrı Sakık ve Orhan Doğan’ı Köşk’te kabul etti. Sırrı Sakık, görüşmenin akabinde Özal’ın kendilerine “genel af çıkarıp, sorunu kökünden çözeceğini” belirttiğini açıkladı.
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kaya Toperi ve Başyaveri Kurmay Albay Arslan Güner’e 10 sayfalık bir Kürt raporu hazırlatan Özal, ANAP Milletvekili Adnan Kahveci’yi bu mevzuda yeni bir rapor hazırlamak üzere görevlendirdi. Kahveci, Güneydoğu’da bir müddet inceleme yaptıktan sonra, “Kürt sorunu nasıl çözülmez” başlıklı bir rapor hazırladı. Özal, bu raporu o periyot MGK toplantısında tartışmaya açtı.
Özal’ın kesin mevt sebebi tespit edilemedi
Turgut Özal, 17 Nisan 1993’te, 5 ülkeyi kapsayan 12 günlük seyahatten sonra Cumhurbaşkanlığı periyodunda vefat etti.
Ölümünden 19 yıl sonra 2012’de “cinayet sonucu öldüğü” argümanları üzerine otopsi için Özal’ın mezarı açıldı.
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, otopsi raporuna nazaran, mevcut bilgi ve bulgularla Özal’ın kesin mevt sebebinin tespit edilemediğini bildirdi.
